BERATI

Αφήνοντας το σουρεαλιστικό τοπίο του Patos, φτάνουμε στην ομορφότερη πόλη του ταξιδιού: το Berati. Το όνομά της σημαίνει «Χίλια Παράθυρα» και το πήρε από την παλιά πόλη, στην οποία τα παράθυρα φαίνονται χτισμένα το ένα πάνω στο άλλο.

Το Berati ξαφνιάζει από την αρχή. Υπάρχει μια οργανωμένη πλατεία για τη στάθμευση τουριστικών λεωφορείων. Η διαδρομή
μέχρι το κάστρο και την Ακρόπολη θα μπορούσε να βρίσκεται σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή πόλη. Το ότι βρισκόμαστε σε μη τουριστική χώρα μας το θυμίζει η έλλειψη άλλων τουριστών και μερικά φτωχοντυμένα παιδιά που ζητούσαν «πενήντα λεπτά».


Στις παρυφές του κάστρου – στην καρδιά της τουριστικής περιοχής - δεσπόζει μια ορθόδοξη εκκλησία, χωρίς σταυρό στον τρούλο. Κάτω από άλλες συνθήκες θα μπαίναμε αυτόματα στη νοοτροπία του τουρίστα, εξερευνώντας το κάστρο και φωτογραφίζοντας τη θέα. Η έκταση όμως μπροστά μας είναι μια τεράστια αλάνα με εγκαταστάσεις παιδικής χαράς, ενώ πίσω από την εκκλησία πέφτουμε σε μια παρέα ντόπιων γυναικών ξαπλωμένες στο γρασίδι. Σχεδόν πιο ξαφνιασμένες από εμάς, σταματάνε τις συζητήσεις και το πλέξιμο.

Δεν μπαίνουμε σε μια τουριστική περιοχή που ανήκει δικαιωματικά στους επισκέπτες και όπου είναι φυσικό να περιδιαβαίνουμε αδιάκριτα και να βγάζουμε φωτογραφίες. Εισβάλουμε σε μια καθημερινότητα, σε έναν παράξενο μεν, αλλά παρόλα αυτά ιδιωτικό χώρο κάποιων. Ίσως το Berati να προοριζόταν κάποτε για τουριστικό θέρετρο – το αποδεικνύουν τα σημάδια των υποδομών του - αλλά από τότε κύλησε αρκετός χρόνος και η ζωή απέκτησε άλλους ρυθμούς.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα «τουριστικά γονίδια» δεν λειτούργησαν – και από τις δυο πλευρές.

Εμείς μεν τελικά σκορπίσαμε φωτογραφίζοντας τη θέα και κάποιες ντόπιες άπλωσαν «τουριστική πραμάτεια»: κυρίως, κεντητά με βελονάκι.

Το κάστρο του Berati είναι πανέμορφο και η θέα εκθαμβωτική. Οι μακρινές οροσειρές, η κοιλάδα, ο ποταμός Αώος – πρασινογάλαζος όπως σε όλη μας τη διαδρομή - περνούσε από κάτω μας διασχίζοντας την παλιά και τη νέα πόλη. Αργότερα θα βλέπαμε κι από κοντά, ότι το Berati είναι μια πόλη αρκετά κοντά στο τυπικό ευρωπαϊκό στιλ με την έννοια ότι η παλιά πόλη χωρίζεται από τη νέα, ενώ η διαδρομή γύρω από το λόφο της Ακρόπολης περιβάλλεται από μερικά υπέροχα σοκάκια και αρχοντικά.


Ο λόφος στο οποίο είναι χτισμένα το κάστρο, η Ακρόπολη, είναι γεμάτος πεύκα, αλλά αρκετές πινελιές θύμιζαν συνεχώς την ιδιωτική του υπόσταση. Στην Ακρόπολη κάποιος τάιζε πάπιες και κότες ενώ παραπέρα η γυναίκα του έπαιζε με την κορούλα τους. Μια καμπουριασμένη γριά προχωρούσε στην Ακρόπολη λες και ήταν η αυλή του σπιτιού της. Ενώ προχωρούσαμε στις πολεμίστρες, βρισκόμασταν σε απόσταση λίγων μέτρων από κήπους με ζαρζαβατικά και νοικοκυραίους που ξεκουράζονταν στις αυλές των σπιτιών τους.

Υπήρχαν όμως και μερικές αμιγώς «βαλκανικές» πινελιές: Τα ενδότερα του κάστρου είναι πάλι γεμάτα σκουπίδια· σε ένα τοίχο του κεντρικού του μέρους βρίσκεται ζωγραφισμένο ένα τέρμα ποδοσφαίρου· στην κορυφή της Ακρόπολης είναι στημένες αντένες τηλεόρασης και κινητής τηλεφωνίας· η μια πλαγιά του λόφου είναι γεμάτη μπάζα. Αργότερα, στην πόλη βλέπουμε έναν αρχαιολογικό χώρο να αποτελεί το όριο ενός γηπέδου μπάσκετ. Πρόκειται για την πρώτη αίσθηση ότι αν θέλουμε να δούμε από που έρχονται μερικές από τις καταβολές μας, είναι καλύτερο να κοιτάξουμε στο χώρο – όχι στο χρόνο.

Επιτρέψτε μου μια παρένθεση, ιδιαίτερα αναφορικά με τη χρησιμοποίηση μνημείων με «ασεβή» - σε βαθμό αφέλειας – τρόπο. Μου έφερε στο μυαλό μια φωτογραφία της Αψίδας Γαλερίου, η οποία στις αρχές του αιώνα χρησίμευε ως τοίχος για παράπλευρα εμπορικά και σπίτια. Υπάρχουν εγχώριες ιστορίες που υποστηρίζουν ότι οι Έλληνες σέβονται τα μνημεία τους και μερικοί θα υποστήριζαν ότι τα εν λόγω κτίρια ήταν σίγουρα Μουσουλμάνων – θα ταίριαζε με το θρήσκευμα των Αλβανών. Αυτό μάλλον δεν είναι αλήθεια. Προσωπικά, έχω την εντύπωση ότι αν κάποιος δε σέβεται το φυσικό του περιβάλλον – και ο Βαλκάνιος γενικά δεν το σέβεται - είναι αδύνατο να σέβεται τα μνημεία. Και αν εδώ κάνω λάθος και σεβόταν τα μνημεία, θα αποτελούσε λάθος κλίμακα αξιών. Η έλλειψη σεβασμού στο φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον είναι όψεις του ίδιου νομίσματος: είναι πλήρης οικειοποίηση του χώρου, χωρίς μέριμνα ούτε για το χτες (ιστορία) ούτε για το αύριο (περιβάλλον). Και πρόκειται για κάτι που συναντάμε σε ολόκληρη τη βαλκανική.